Ψάχνοντας κίνητρο… για ζωή!

Η ενασχόληση των παιδιών και των εφήβων με τα ηλεκτρονικά μέσα τεχνολογίας και ψυχαγωγίας είναι ένα φαινόμενο με ποικίλες προεκτάσεις, θετικές και αρνητικές, για τον ψυχισμό και την εξέλιξή τους, ενώ την τελευταία δεκαετία φαίνεται να κυριαρχεί στην καθημερινότητά τους. Το φαινόμενο αυτό θα λέγαμε ότι έγινε εντονότερο κατά την διάρκεια της τελευταίας χρονιάς, όπου οι μαθητές, λόγω της καραντίνας, κατέληξαν να περνούν 6-12 ώρες την ημέρα – ίσως και περισσότερο – μπροστά στον υπολογιστή για χάρη της τηλεκπαίδευσης, των φροντιστηριακών μαθημάτων αλλά και της ψυχαγωγίας τους (ηλεκτρονικά παιχνίδια, εφαρμογές κ.ά.) κατά τον ελεύθερό τους χρόνο.
Μία αρνητική συνέπεια που παρατηρώ όλο και πιο συχνά είναι ότι τα παιδιά έχουν απωλέσει το κίνητρο, την περιέργεια και την όρεξη τους να προσπαθούν, να εξελιχθούν, να μαθαίνουν… Δεν έχουν στόχους, δεν έχουν διάθεση να δημιουργήσουν, να δοκιμάσουν καινούρια πράγματα.
Η «πρόοδος» που υπάρχει σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι συνήθως δεν απαιτεί τίποτα περισσότερο από τα παιδιά παρά το πάτημα μερικών κουμπιών και την εκμάθηση μιας αλληλουχίας κινήσεων. Πολλοί θα ισχυριστούν ότι αυτό βοηθάει τα παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες και να γεμίσουν ευχάριστα το χρόνο τους. Παρά τα όποια οφέλη της εν λόγω ενασχόλησης και της όποιας επακόλουθης ανταμοιβής, η «ευκολία» και ο συνήθως ψυχαγωγικός τους χαρακτήρα έχει ως αποτέλεσμα, τα παιδιά να «ξεχάσουν» πώς είναι να προσπαθούν και να κοπιάζουν μέχρι να πετύχουν κάτι. Το να φτιάξεις ένα παζλ, να μάθεις μια καινούρια γλώσσα, να μάθεις να παίζεις μπάσκετ, ακόμα και το να συζητήσεις με τους φίλους σου απαιτεί χρόνο, κόπο, ενέργεια, προσπάθεια, επιμονή, συγκέντρωση, κινητικότητα – δεξιότητες φαινομενικά πιο «δύσκολες» προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Μπροστά στα έντονα οπτικοακουστικά ερεθίσματα που προσφέρει η οθόνη, όλα τα υπόλοιπα κομμάτια της ζωής φαντάζουν ανούσια και κοπιαστικά. Τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται πια την έννοια του «νιώθω περήφανος επειδή δημιούργησα, επινόησα, κατάφερα κάτι με κόπο». Αδυνατούν να βρουν κίνητρο να ξεκινήσουν και να ολοκληρώσουν κάτι καινούριο, γιατί δεν μπορούν να «δουν» το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, π.χ. το να μάθεις να παίζεις κιθάρα, χρειάζεται χρόνο, μαθήματα, εξάσκηση, ενέργεια, μέχρι να μπορείς να παίξεις ένα ολόκληρο τραγούδι.
Ίσως, για να βοηθήσουμε τα παιδιά να κινητοποιηθούν ξανά, χρειάζεται να τα «συναντήσουμε» στον «τόπο» τους, στα τωρινά ενδιαφέροντά τους, να δοκιμάσουμε να παίξουμε μαζί τους κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι, να συζητήσουμε για το τι τους συγκινεί σε αυτά. Σταδιακά, μπορούμε να τους κεντρίσουμε την προσοχή σε νέα ενδιαφέροντα, λιγότερο απαιτητικά για αρχή π.χ. να παίξουμε ένα επιτραπέζιο όλη η οικογένεια μαζί, να φτιάξουμε ένα κέικ, και, στην συνέχεια, να τους παρακινήσουμε να ασχοληθούν με κάποια δραστηριότητα εκτός σπιτιού, που θα τους γεμίζει ενέργεια και θα θέλουν να γίνονται κάθε φορά όλο και καλύτερα. Πολλές φορές λένε πως «τρώγοντας έρχεται η όρεξη», και στην προκειμένη περίπτωση, όταν τα παιδιά δουν τα οφέλη (ευεξία, ενέργεια, διαύγεια, ηθική ικανοποίηση, επίτευξη) που αποκομίζουν από ποικίλες δραστηριότητες, θα νιώσουν ακόμα πιο κινητοποιημένα και ενεργά να συνεχίσουν την προσπάθεια για όσα θεωρούν σημαντικά.